अस्माकं पर्यावरणम्
नवमः पाठः
अभ्यास-प्रश्नाः
प्रश्न १. एकपदेन उत्तरत (एक शब्द में उत्तर दो)
(क) सुदेशस्य भगिनी का अस्ति?
उत्तरम्-सुजाता ।
(ख) सुदेशः किं नहि जानाति?
उत्तरम्- पर्यावरणम्।
(ग) अस्माकं जीवनस्य आधारः किमस्ति?
उत्तरम्- निर्मलपर्यावरणम्।
(घ) पर्वतान् के अखनयन्?
उत्तरम्-मानवाः।
(ङ) प्लास्टिकवस्तूनि कुत्र न क्षिपेत्?
उत्तरम्- इतस्ततः
प्रश्न २. पूर्णवाक्येन उत्तरत (पूर्ण वाक्य में उत्तर दो)
(क) सुजाता सुदेशं किमपृच्छत्?
उत्तरम् -सुजाता सुदेशं अपृच्छत् “भ्रातः कथय पर्यावरणं किम् ?
अहम् अस्यार्थम् न जानामि।”
(ख) जैविकघटकाः के के सन्ति?
उत्तरम्-मानवाः पशु-पक्षिणाः, जलजन्तवः वृक्षाः च जैविक घटकाः सन्ति।
(ग) नद्यः कथं प्रदूषिताः अभवन्?
उत्तरम्-उद्योगशालानां मलिन-जलेन नद्यः प्रदूषिताः अभवन्।
(घ) पर्यावरणहिताय वयं किं कुर्याम?
उत्तरम्-पर्यावरणहिताय वयं यत्र-तत्र अवकरप्रक्षेपं न कुर्याम। प्लास्टिक वस्तूनि इतस्ततः न छिपामः, जलं मलिनं न कुर्याम, वृक्षारोपणं कुर्याम च।
प्रश्न ३. मञ्जूषातः शब्दान् चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(कोष्ठक से शब्दों को चुनकर खाली स्थान को भरो)
मलिनजलेन, प्रदूषितवायुना, किम्, मलिनजलेन
(क) प्रातः कथय मलिनजलेन किमस्ति?
(ख) यत् किम् अपि अस्मान् परिवृणोति।
(ग) उद्योगशालानां मलिनजलेन नदीः अप्रदूषयन्।
(घ) प्रदूषितजलवायुना बहवः रोगाः भवन्ति।
प्रश्न ४. कोष्ठकात् उचितानि अव्ययपदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (कोष्ठक से उचित अव्यय शब्दों को चुनकर खाली स्थानों को भरो)
उत्तरम्-
(क) पर्वतानाम् उपरि मेघाः अवर्षन्। (उच्चैः / उपरि)
(ख) पिप्पलवृक्षस्य अधः मन्दिरमासीत्। (अधः । अन्तः)
(ग) आवां एव अगच्छाम्। (एव / च)
(घ) विद्यालये प्लास्टिक वस्तूनि इतस्ततः न क्षिपेयुः।
(सह / इतस्ततः)
प्रश्न ५. अधोलिखितपदानां विभक्तिं वचनं च लिखत- (नीचे लिखे शब्दों में विभक्ति, वचन लिखो)
पदं विभक्तिः वचनम्
पित्रा तृतीया एकवचनम्
अहम् प्रथमा एकवचनम्
जीवाः प्रथमा बहुवचनम्
पर्यावरणाय चतुर्थी एकवचनम्
वस्तूनि प्रथमा/द्वितीया बहुवचनम्
तयोः षष्ठी/सप्तमी द्विवचनम्
आओ करके सीखें।
निर्देश- विद्यार्थी स्वयं करें।