पञ्चदशः पाठः
प्रयाणगीतम्
अभ्यास-प्रश्नाः
प्रश्न:१.- एतत्प्रयाणगीतं साभिनयं सस्वरं गायत (इस गीत को स्वर सहित गाओ)
निर्देश- विद्यार्थी स्वयं करें।
प्रश्न:२-रिक्त-स्थानानि पूरयत (खाली स्थानों को भरो)
उत्तरम् –
(क) पदं प्रवर्धते, किशोर–गुल्म–सैनिकाः।
जयत्वकामनायुतः विजेतृगीत-गायकः ।।
(ख) अशोक चक्र शोभितः, करे ध्वजः त्रिवर्णिकः।
हृदि प्रतापवीरता अदम्य साहसान्वितः ।।
प्रश्न:३.पद्यांशान् योजयत (पद्याशों को मिलाओ)
उत्तरम् –
पदं-पदं – प्रवर्धते
विजेतृगीत – गायक:
स्वतन्त्रता – प्रवर्तकः
वर्ष-मोद – वर्धकः
अशोक – चक्र शोभित:
हृदि – प्रतापवीरता
समस्तवैरि – नाशक:
सुवीर – सायकः
प्रश्न:४. रेखांङ्कित-शब्दान् आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत- (रेखांकित शब्दों को लेकर प्रश्न बनाओ)
यथा – किशोर-गुल्म सैनिकः पदं प्रवर्धतेः। उत्तरम्-कः पदं पदं प्रवर्धते?
(क) करे त्रिवर्णध्वजः अस्ति।
उत्तरम् :- त्रिवर्ण ध्वजः कुत्र अस्ति?
(ख) मार्गरोधने समुद्रपर्वतादिकाः न क्षमाः।
उत्तरम् :- मार्गरोधने काः न क्षमा?
(ग) सुवीर सायकः इव किशोरगुल्म सैनिकः अस्ति।
उत्तरम् :- कः सुवीर सायकः इव अस्ति?
(घ) त्रिवर्णध्वजस्य मध्ये अशोक चक्रम् अस्ति।
उत्तरम्:- त्रिवर्णध्वजस्य मध्ये कस्य चक्रम् अस्ति?
प्रश्न:५.- एकपदेन उत्तरत (एक शब्द में उत्तर दो)
(क) किशोर-गुल्म-सैनिकः कया कामनया युक्तः अस्ति?
उत्तरम्- जयत्वकामना युक्तः।
(ख) अशोक-चक्र-शोभितः कः अस्ति?
उत्तरम्- त्रिवर्णध्वजः
(ग) प्रताप वीरता कुत्र भवेत् ?
उत्तरम् – हल्दीघाटी युद्ध मध्ये
(घ) स्वतन्त्रता प्रवर्तकः कः अस्ति?
उत्तरम् – किशोर-गुल्म सैनिकः
(ङ) अदम्य साहसान्वितः कस्याः भावनायाः सूचकः
उत्तरम् – वीरतायाः
प्रश्न ६:- पद्ये आगताः सैनिकस्य विशेषताः गणयित्वा लिखत- (पद में आए हुए सैनिकों के लिए विशेषण लिखो)
उत्तरम् – रक्षकः, गायकः, नाशकः, वर्धकः
प्रश्न ७.-मञ्जूषातः शब्दं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(कोष्ठक से शब्द चुनकर खाली स्थान भरो)
उत्तरम्-
किशोरगुल्म-सैनिकः विजेतृगीत गायकः
किशोरगुल्म-सैनिकः स्वतन्त्र देश रक्षकः
किशोरगुल्म सैनिकः वर्षमोद वर्धकः
किशोरगुल्म-सैनिकः समस्त-वैरि नाशकः
बोधविस्तारः आओ करके सीखें।
निर्देश:-विद्यार्थी स्वयं करें।