सुभाषितानि
अभ्यास-प्रश्ना:
प्रश्न-१. एतानि सुभाषितानि सस्वरं गायत। (इन सुभाषित वचनों को स्वर सहित गाओ।)
निर्देश -विद्यार्थी इसे याद करें और गाएँ।
प्रश्न:२ -प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत- -(प्रश्नों के उत्तर लिखो)
(क) सफलं कस्य जीवितम् अस्ति ?
उत्तर -यस्य वाणी रसवती, क्रिया श्रमवती, लक्ष्मी च दानवती, तस्य जीवितम् सफलं अस्ति।
(ख) देवः कुत्र सहायकः भवति?
उत्तर – उद्यम: ,साहसं , धैर्य:, बुद्धि:, शक्ति:, पराक्रम:,षडेते यत्र वर्तन्ते, तत्र देव: सहायक: भवति ।
(ग) ताराणां भूषणं कः अस्ति?
उत्तरम् – ताराणां भूषणं चन्द्रः अस्ति।
(घ) के न शोभन्ते निर्गन्धा इव किंशुकाः?
उत्तरम्-विद्याहीनाः न शोभन्ते निर्गन्धा इव किंशुकाः ।
प्रश्न ३. कोष्ठके ‘आम्’ अथवा ‘न’ इति लिखत (कोष्ठक में हाँ या ना लिखो)
उत्तर – यथा- धीमतां कालः काव्यशास्त्र-विनोदेन गच्छति- आम्
(क) ताराणां भूषणां चन्द्रः अस्ति। आम्
(ख) काव्यशास्त्रविनोदेन मूर्खाणां कालो गच्छति। न
(ग) यस्य लक्ष्मी दानवती न, तस्य जीवनं सफलं भवति । न
(घ) किंशुकवृक्षस्य पुष्पाणि सुगन्धितानि भवन्ति। न
(ङ) विद्या सर्वस्य भूषणम् अस्ति। आम्
प्रश्न ४:-चित्रं दृष्ट्वा पञ्चवाक्यानि संस्कृते लिखत- (चित्र को (पाठ्यपुस्तक से) देखकर संस्कृत में पाँच वाक्यों को लिखो)
उत्तर – (1) आकाशे मेघाः सन्ति।
(2) प्रातः काले सूर्योदयः भवति।
(3) पर्वतान् नीचैः वृक्षाः सन्ति।
(4) पर्वतस्य पाश्वे॔ नदी वहति।
(5) एतत् चित्रं सुन्दरं अस्ति।
प्रश्न ५. संस्कृते अनुवादं कुरुत (संस्कृत में अनुवाद करो)
(क) उसका जीवन सफल है।
उत्तरम् – तस्य जीवनं सफलं अस्ति।
(ख) विद्या सबका भूषण है।
उत्तरम् – विद्या सर्वस्य भूषणं अस्ति।
(ग) पृथ्वी का आभूषण राजा है।
उत्तरम् – पृथिव्याः भूषणं राजा अस्ति।
(घ) काव्यशास्त्र के आनन्द में बुद्धिमानों का समय बीतता है।
उत्तरम्- काव्य-शास्त्र-विनोदेन कालो गच्छति धीमताम्।
प्रश्न ६. प्रश्न-निर्माणं कुरुत (प्रश्न बनाओ)
उत्तरम् – (क) विद्या सर्वस्य भूषणम् अस्ति।
प्रश्न:- विद्या कस्य भूषणम् अस्ति ?
(ख) सफलं तस्य जीवितम्।
प्रश्न:- सफलं कस्य जीवितम् अस्ति ?
(ग) तत्र देवः सहायकः ।
प्रश्न:-कुत्र देवः सहायकः अस्ति?
(घ) विद्याहीनः न शोभन्ते।
प्रश्न:- के न शोभन्ते ?
(ङ) धीमतां कालः काव्यशास्त्रविनोदेन गच्छति।
प्रश्न:-धीमताम् कालः केन गच्छति?
प्रश्नः ७. सुभाषितेभ्यः अव्ययपदानि चिनुत प्रयोगं च कुरुत- (‘सुभाषितो (अच्छे वचनों) से अव्यय पद चुनो और वाक्यों में प्रयोग करो)
यत्र, तत्र, इव
(1)यत्र षडेते (छः गुणः) सन्ति तत्र देवः सहायकः भवति।
(2) विद्याहीनाः जनाः निर्गन्धा किंशुका इव न शोभन्ते।
आओ! करके समझें।
निर्देश- विद्यार्थी स्वयं करें।